الدین

زمانی که آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل به وجود دستی نامرئی اشاره کرد که در یک اقتصاد آزاد و بدون دخالت دولت نهایتا بازار را به سمت تعادل می برد، محکم ترین پایه اقتصاد آزاد را برای همیشه بنا نهاد. با این حال بحران های اقتصادی قرن بیستم باعث شد که اقتصاددان معروفی مانند کینز بگوید:‌ بله حرف آدام اسمیت درست است و در بلند مدت بازار به سمت تعادل می رود اما مشکل اینجاست که در بلند مدت همه ما مرده ایم و به همین دلیل ضروری است دولت ها در حد کم و مشخصی در اقتصاد دخالت کنند.

این روز ها صحبت از تمدن بزرگ اسلامی زیاد شنیده می شود. تمدنی که قرار است بر مبنای اسلام و در مقابل تمدن غرب ساخته شود. کسانی که به امکان ساخته شدن این تمدن اعتقاد دارند تقریبا در هر مسئله ای راه حل های ارائه شده در فرهنگ و تمدن های دیگر را نفی می کنند و با جدیت می گویند مبانی ما با مبانی  کسانی که این نظریه ها را داده اند متفاوت است و این نظریه ارائه شده نادرست است. اما وقتی که از آنها میپرسیم راه حل شما برای این مسائل چیست به جواب مشخصی نمی رسیم. یکی از جواب هایی که بارها شنیده ایم این است که همه اینها در ادبیات سنتی و مذهبی ما وجود دارد و لازم است بر روی آنها کار شود تا دانش مربوطه استخراج شود.

این گروه معتقد اند ابتدا باید حکومت اسلامی بنا شود، سپس حکومت اسلامی جامعه ای اسلامی بسازد و از دل این جامعه تمدن اسلامی ظهور کند و طبیعتا این پروسه بسیار زمان بر است. باید سالهای طولانی و منابع فراوان جهت رسیدن به این تمدن سرمایه گذاری کرد. قطعا بسیار مهم است که قبل از این سرمایه گذاری عظیم امکان رسیدن و روش صحیح آن بررسی شود. همچنین لازم است مدعیان این تمدن دقیقا بگویند که قرار است چه چیزی بسازند و از کلی گویی فراتر بروند. گفتن این که در تمدن اسلامی توسعه همراه با عدالت است کافی نیست. عدالت اگرچه مفهومی همه پسند است اما دلیل این همه پسندی در مبهم بودن تعریف عدالت قرار دارد. به محض تعریف عدالت بسیاری با تعریف ارائه شده مخالفت خواهند کرد. کسی که وعده عدالت می دهد حداقل باید بتواند تعریف مشخصی از عدالت ارائه کند و آن را بدیهی به حساب نیاورد.

با این حال علی رغم اهمیت پاسخگویی به این سوالات، نکته مهمی که از آن غفلت می شود این است که عمر مفید یک انسان نهایتا ۶۰ سال است و او در همین زمان با مسائل متعددی روبرو است که نمی تواند آنها را به زمان ساخت تمدن جدید موکول کند. کسانی که مردم جامعه امروز را از تمدن جدید برحذر می دارند به این موضوع توجه نمی کنند که در بلند مدت همه ما مرده ایم. مردم نمی توانند صبر کنند تا شما تمدنتان را بسازید و بعد (البته اگر این ارض موعود امکان تحقق داشته باشد) مشکلات آنها را حل کنید. لطفا قبل از مردن ما فکری کنید.